Planeta Układu HD 188753

W dniu 14 lipca 2005 roku, polskie media (światowe zresztą też) przyniosły informację o odkryciu polskiego astrofizyka dra Macieja Konackiego z Torunia. Odkrycie jowiszopodobnej planety w ciasnym układzie gwiezdnym HD 188753 (ADS 13125) w Łabędziu, składającym się z trzech gwiazd: jednej podobnej do naszego Słońca, ale nieco masywniejszej o klasie widmowej G9V, i dwóch mniejszych: czerwonego karła klasy spektralnej M i pomarańczowego karła klasy K. [il.1]

Wedle wszelkich teorii planatogenezy, coś takiego w tak ciasnych układach gwiezdnych jest niemożliwe. Niemożliwe, ale przecież istniejące realnie, a zatem albo teoria ta jest fałszywa, albo za ten stan rzeczy w układzie HD 188753 jest odpowiedzialny inny czynnik. Układ ten jest odległy o 149 ly od Ziemi. Jego lżejsze składniki obiegają słońcopodobną gwiazdę w czasie 26 lat, przy czym para słabszych gwiazd okrąża wspólny ośrodek masy w ciągu 156 dni.

Planeta układu HD 188753 jest nieco masywniejsza od Jowisza i obiega centralną gwiazdę układu w ciągu 3^d7^h12^m – tyle trwa tamtejszy rok. Temperatura na dziennej stronie planety wynosi ponad 1.000 K. Na jej niebie przesuwają się trzy jasne słońca, z czego dwa zawsze razem. [il. 2] Jak juĹź tu wzmiankowałem, układ ten jest ciasny i odległość dwĂłch mniejszych gwiazd od centralnej gwiazdy układu wynosi mniej więcej tyle, ile Saturna od naszego Słońca – czyli 9,52 AU albo tylko 1.423,26 mln km! Zatem tak stabilna orbita planety jest moĹźliwa tylko i wyłącznie w bliskiej odległości od centralnej gwiazdy układu, kaĹźda inna lokalizacja musi skończyć się albo kolizją planety z ktĂłrymś ze składnikĂłw, albo wyrzuceniem z układu.

Teorie zakładające, Ĺźe gazowe giganty mogą powstawać tylko w duĹźych odległościach od gwiazdy centralnej układu "wzięła w łeb" juĹź 10 lat temu, kiedy odkryto pierwszego „gorącego Jowisza” – a potem odkryto ich jeszcze kilkanaście. W 2003 roku pisałem na temat jednego z nich, okrążającego gwiazdę HD 209458 i drugiego – orbitującego wokół pulsara PSR B-1620-26.

Osobiście jestem zdania, Ĺźe teoria planetogenezy jest prawdziwa, ale tylko dla układu planetarnego w rodzaju Układu Słonecznego. „Gorący Jowisz” w układzie HD 188753 jest być moĹźe niedorobioną gwiazdą – czwartym składnikiem układu, ktĂłry był nie dość masywny, by w jej jądrze doszło do startu reakcji termojądrowych, ktĂłre pasowałyby ją na gwiazdę.

Jestem zdania, Ĺźe wszystkie owe „gorące Jowisze” obiegające swe gwiazdy po ciasnych orbitach są wychwyconymi planetami, ktĂłre ukształtowały się w ciemnych obłokach materii międzygwiezdnej – "planetarnymi przybłędami". Owe przybłędy w rodzaju obiektĂłw takich, jak np. ciemna planeta TMR-1C w Byku [il. 3] czy  BPM-37093 w Centaurze (ktĂłry wydaje się być jądrem właśnie takiej gazowej planety, ktĂłra utraciła swą wodorowo-metanową powłokę wskutek uderzeń wiatru słonecznego jakiejś gwiazdy), ktĂłre znajdują się całkiem blisko nas – odpowiednio 450 i 17 ly [il. 4 i 5]. Co do tego ostatniego, to uczeni sądzą, Ĺźe jest to węglowa planeta – złoĹźona z węgla (w najczystszej postaci alotropowej – właśnie diamentu i to o masie 4,05 x 10²¹ ton, czyli niewiele mniejszej od Ziemi) z atmosferą złoĹźoną z tlenkĂłw węgla i powierzchnią pokrytą związkami węgla z innymi pierwiastkami.

Istnieje jednak alternatywna do mojej hipoteza głosząca, Ĺźe diamentowe planety są tworami powstałymi po śmierci niektĂłrych typĂłw gwiazd lub w czasie ich burzliwej starości. I tak jednymi z takich kandydatĂłw na kosmiczne diamenty są planety znajdujące się w systemie pulsara PSR B 1257+12 w konstelacji Panny, odległego o 1.500 ly od Ziemi. Trzy z istniejących tam planet mają rozmiary przybliĹźone do rozmiarĂłw Ziemi, zaś pulsar, na ktĂłrego orbicie się one znajdują, był ongi gwiazdą zawierającą znaczne ilości węgla – tzw. gwiazdą węglową o klasie spektralnej N lub R, ktĂłra wybuchła jako Nova i po jej wybuchu planety przechwyciły część materii z jej warstw zewnętrznych, bogatych w węgiel i jego najprostsze związki, ktĂłre następnie mogłyby stać się kosmicznymi klejnotami po wystygnięciu w straszliwym mrozie kosmicznej nocy, bo choć temperatura powierzchni pulsara wynosi 100.000 K, to juĹź na orbicie Merkurego (jakieś 0,3 AU) panuje kosmiczny mrozik – zaledwie kilka kelwinĂłw...

Tak czy inaczej, będziemy się mogli o tym przekonać wtedy i tylko wtedy, gdy człowiek będzie w stanie postawić stopę na tych ciałach niebieskich lub zostaną opracowane tak doskonałe metody teledetekcji, ktĂłre umoĹźliwią nam zdalne zbadanie ich powierzchni – i nie wcześniej.

Robert K. Leśniakiewicz